امروزه توجه به محیط‌زیست در تمامی بخش‌های کشور بالاخص محیط‌های روستایی اهمیت یافته است تا هر چه ‌بهتر و بیشتر بتوان در عین بهره‌برداری مناسب از محیط، از آن حفاظت نمود. لذا مناطق روستایی به‌واسطه‌ی نزدیکی بیشتر به طبیعت و اثرات مستقیمی که بر طبیعت می‌گذارند و تاثیراتی که از طبیعت می‌پذیرند، از اهمیت بسزایی برخوردار هستند. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش¬شناسی توصیفی- تحلیلی می¬باشد، که به بررسی میزان توانمندسازی جوامع بومی – محلی برای حفاظت محیط‌زیست روستایی در حوزه دهستان میربگ جنوبی واقع در شهرستان دلفان می پردازد. برای بررسی روند کار در این راه در سه گام به این بحث پرداخته¬ایم به گونه¬ای که در گام اول داده¬های جمع¬آوری شده به وسیله پرسشنامه با استفاده از نرم¬افزارهایSPSS ، آزمون همبستگی فریدمن(Friedman Test) و میانگین رتبه¬ای، مورد تجزیه و تحلیل قرار می¬گیرد. در گام دوم همواره به منظور تحلیل نقشه های مرتبط با محیط در پژوهش از نرم افزار Arc Gis استفاده گردیده است، در ادامه با استفاده از مدل¬های تصمیم¬گیری نظیر ANP-DEMATLE، حاصل از مدل وضعیت دهستان میربگ جنوبی واقع در شهرستان دلفان به منظور تعیین مهمترین مولفه های توانمندسازی و مهمترین سیاست های توانمندسازی پرداخته شده است. نتایج حاکی از آن بود که بین متغیرهای زمینه ای(سن، جنسیت، تحصیلات، وضعیت اشتغال و منطقه محل سکونت)، متناسب با میزان ضریب حساسیت روستاییان از محیط زیست بر اساس آزمون فریدمن، ارتباط معنادار وجود داشته است و بیانگرحساسیت بالای روستاییان نسبت به محیط زیستشان هستند. همچنین به منظور تعیین مهمترین مولفه های توانمندسازی همواره با استفاده از مدل تحلیلی ANP-DEMATLE ، مولفه هایی چون فناوری های نوین زیست محیطی و مشوق های مالی، با ضریب 0/94 بالاترین مولفه از دیدگاه روستاییان دارا بوده است. همچنین به منظور تعیین مهمترین سیاست¬های زیست محیطی همواره با استفاده از مدل ANP-DEMATLE ، آموزش های زیست محیطی با ضریب 0/0119 بالاترین مولفه از دیدگاه روستاییان مطرح شده است.

 مخاطرات طبیعی چالشی اساسی در دست یابی به توسعه‏ی پایدار جوامع انسانی است، اینگونه مخاطرات، این ظرفیت را دارند که در نبود سیستم‏های کاهش خطر، به سوانحی هولناک و ویران کننده برای اجتماعات بشری تبدیل شوند. عموما این تاثیرگذاری به واسطه‏ای ارتباطات بسیار پیچیده موجود میان سیستم‏های مختلف جوامع انسانی، ابعاد گسترده‏ای داشته و باعث وارد آمدن خسارات بسیاری به بخش‏های گوناگون، از جمله کالبد، اجتماع، اقتصاد، فرهنگ و هویت می‏شود. علی رغم عدم امکان پیش بینی زمان حدوث بسیاری از این مخاطرات، می‏توان با چاره اندیشی و شناخت همه جانبه‏ی این گونه وقایع در جامعه‏ی تحت تاثیر، میزان آسیب پذیری را به حداقل ممکن کاهش داد و از این رو به جامعه‏ای پایدار به واسطه‏ی تاب‏آوری در مواجهه با این گونه پدیده‏ها دست یافت. امروزه جوامع در تلاش برای دست یابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آن‏ها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه یا عادی) فراهم سازد. از این رو در سال‏های اخیر به تاب‏آوری به جای آسیب پذیری تاکید خاصی می‏شود. در این پژوهش هدف؛ بررسی میزان تاب‏آوری اقتصادی و نهادی محلات امانیه و کیانپارس شهر اهواز در برابر زلزله است. این پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به شناسایی شاخص‏ها و عوامل موثر بر تاب‏آوری اقتصادی و نهادی و ارزیابی میزان آن‏ها در محله امانیه و کیانپارس شهر اهواز می‏پردازد. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‏ای ، شاخص‏ها و عوامل موثر بر تاب‏آوری اقتصادی و نهادی شناسایی و تعریف عملیاتی شدند. سپس با استفاده از پرسش نامه، اطلاعات مورد نیاز از افراد در محله‏های نمونه جمع آوری شد. و در ادامه وضعیت آسیب پذیری محله ‏های مورد مطالعه در برابر زلزله با استفاده از نرم افزار ArcGIS سنجیده شد. برای تجزیه و تحلیل داده از نرم افزار ArcGIS و نرم افزار SPSS (آزمون تی تک نمونه ای، آزمون تی مستقل، آزمون فریدمن) استفاده شده است. نتایج بدست آمده از پژوهش نشانگر آن است که میزان تاب‏آوری اقتصادی ساکنان محله کیانپارس برابر با (56/74) و در محله امانیه برابر با (67/66) می‏باشد، و میزان تاب‏آوری نهادی ساکنان محله کیانپارس برابر با (22/84) و در محله امانیه برابر با (49/79) می‏باشد؛ همچنین با توجه به نتایج بدست آمده میزان آسیب پذیری محله امانیه در برابر زلزله بیشتر از محله کیانپارس می‏باشد.

چکیده: پدافند غیر عامل از جمله موضوعاتی است که در سال های اخیر در طرح ها و برنامه ریزی های شهری مورد توجه قرار گرفته است . در حال حاضر در طرح های جامع شهری این موضوع شامل ضوابط مشخصی در مورد مکان یابی کاربری ها و مقاوم سازی بناها می باشد که می تواند برای هر شهری مورد استفاده قرار گیرد. به طور کلی در بررسی و ارزیابی برنامه ریزی امنیتی و پدافند غیر عامل شهرها، موقعیت طبیعی، نحوه ی پراکنش کاربری ها، موقعیت استقرار زیرساخت ها و تاسیسات و تجهیزات شهری، ملاحظه امنیتی( استتاز، اختفاء ، پراکندگی و استحکامات) مورد بررسی قرار می گیرند. بررسی این عوامل و تهدیدات، هزینه های شهر را به هنگام بحران بسیار کاهش می دهد و زندگی ایمن تر و مطلوب تری را برای شهروندان پدید می آورد. امروزه با کشاندن جنگ به داخل شهر ها و شهری کردن فضای نبرد بخصوص در شهر های مرزی ، توجه به امر پدافند غیر عامل به عنوان یک راه حل جهت کاهش آسیب ها و افزایش توان ها ضروری است. ایلام شهری است در موقعیت استراتژیک خاص و استقرار مراکز مدیریتی و فرماندهی در آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف این پژوهش، سنجش الزامات مکانی کاربری های حیاتی و حساس از منظر پدافند غیر عامل جهت بالا بردن امنیت ساکنین شهر، ایمنی کاربری ها،کاهش خطر پذیری و آسیب پذیری در سطح شهر می باشد. در این راستا کاربری های حیاتی و حساس شهر مرزی ایلام از نظر اصول همجواری و پراکندگی و سازگاری مورد بررسی قرار گرفته اند. نوع پژوهش حاضر، کاربردی – توسعه ایمی باشد و از لحاظ ماهیت و روش با رویکرد توصیفی-تحلیلی به انجام رسیده است. اطلاعات مورد نظر به روش کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده اند. جامعه آماری پژوهش کلیه کاربری های حیاتی و حساس شهر ایلام بوده، که داده به وسیله ی عکس های ماهوه ای به روز رسانی و صحت سنجی شده اند سپس جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات ازمدل های تصمیم گیری چند معباره ی FAHP در نرم افزار Arc Gis استفاده شده و بعد از فازی شدن از آنها بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که 68/0 درصد از کاربری ها در پهنه ی خطر پذیری زیاد قرار دارند، همچنین 76/0 از کاربری ها از نظر سازگاری با کاربری های همجوار خود دارای شرایط کاملاً ناسازگار هستند، و 75/0 کاربری ها از لحاظ توزیع مکانی نسبت به سایر کاربری های حیاتی و حساس دارای شرایط کاملاً نامناسب هستند. بنابر این در شهر مرزی ایلام اصول همجواری و توزیع مکانی کاربری های حیاتی و حساس رعایت نشده است. این مهم نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه ریزان شهری که پدافند غیرعامل را هرچه بیشتر در دستور کار خود قرار دهند. در خاتمه، جهت بهبود ساختار فضایی و کاهش آسیب پذیری شهر ایلام پیشنهاداتی ارائه شده است.

فقر، یک نقطه¬ضعف چالش برانگیز به شمار می آید. این معضل هم به طور بالقوه و هم در عمل ریشۀ بسیاری از ناهنجاریها و نابسامانی های اقتصادی، اجتماعی و محیطی است، و حتی آنها را که از بعد اقتصادی درگیر آن نیستند به شدت آزار می دهد. از این رو، بروز تبعات فقر، منطقه را دچار چالش و گاهی بحران می کند؛ مدیر و برنامه ریز روستا مسئول مدیریت کردن این تبعات و شاید بحرانها است. لذا این دو یعنی فقر در کنار بیکاری، ضرورت بررسی و پرداختن به موضوع فقر را در دهستان مینو به لحاظ پیامد دوچندان نموده است. در این پژوهش با استفاده از روش های اسنادی، پیمایشی و با بهره گیری از فنون پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه و ... اطلاعات مورد نیاز از روستاهای مورد مطالعۀ دهستان مینو، بخش مینوی شهرستان خرمشهر گردآوری و با استفاده از تکنیک سلسله مراتبی FAHP به تحلیل داده های پژوهش پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که مهمترین عوامل موثر در فقر اقتصادی، «بازدهی پایین محصول و فرصتهای محدود شغلی»، مهمترین پیامد اجتماعی-امنیتی فقر «مهاجرت» و مهمترین پیامد اقتصادی « کاهش سطح زیرکشت» می باشد که بیشترین تاثیر را داشته اند. با توجه به نتایج بدست آمده راهبردهایی ارائه گردید.

 هیاهو و سرو صدا جز لاینفک زندگی مدرن و شبه مدرن امروزی است. گذشتگان ما در محیط های آرام تری زندگی نموده و در معرض صداهای ملایم تری قرار داشتند. مسائل و مشکلات محیط های شهری در رابطه با آلودگی صوتی و سلب آسایش صوتی، عمدتاً به دو عامل مربوط می شود: الف- تمرکز و تراکم بیش از حد واحدهای تولیدی، صنعتی و خدماتی در شهرها ب- توزیع فضایی انواع واحدهای شغلی در نواحی شهری. استقرار کاربری های ناسازگار و واحدهای شغلی مزاحم و آلاینده در شهرها به ویژه در جوار مناطق مسکونی، باعث به وجود آمدن وضعیت بحرانی شده است که انتقال آن ها به اراضی پیرامون شهرها می تواند راهکار مناسبی باشد. با این حال اهواز، که به عنوان کانون شهری استراتژیک غرب ایران و شهر چندنقشی در مقیاس ملی نیز محسوب میشود، با توجه به روند گسترش فضایی، الگوی استقرار صنایع سنگین و کارگاه ها، عبور خط راه آهن سراسری از درون بافت شهر، استقرار فرودگاه و پایانه های بین شهری و درون بافتی، وجود هسته های پراکنده خدماتی- تجاری و دلایل متعدد دیگر، از شهرهای با تعداد بالای آلاینده های صوتی و میزان پایین آسایش صوتی محسوب می شود.
با این حال هدف تحقیق حاضر تحلیل مکانی هم جواری در کاربری اراضی به منظور استخراج نقشه آسایش صوتی در کلان شهر اهواز می باشد که برای بررسی این موضوع سه فرضیه؛ وجود تفاوت در توزیع ضریب آسایش صوتی در نواحی مختلف شهر اهواز، عدم رعایت اصل آسایش صوتی در هم جواری کاربری های اراضی در شهر اهواز، عدم تناسب توزیع ضریب آسایش صوتی در مناطق اهواز مطرح شد. روش این تحقیق بر اساس هدف؛ نظری- کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش؛ توصیفی- تحلیلی است. ابزار گردآوری اطلاعات؛ کتابخانه و اسناد، سوابق مطالعات داخلی و خارجی و اینترنت بوده و جهت تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای (Excel و Arc/GIS) استفاده شده است. مدل به کار رفته نیز تحلیل سلسله مراتب دلفی فازی (FDAHP) با نظر خواهی از 6 نفر از کارشناسان و متخصصین امر بوده است.
در این تحقیق کاربری اراضی شهر اهواز از لحاظ وضعیت آسایش صوتی و اصول همجواری مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاکی از آن می باشد که؛ توزیع ضریب آسایش صوتی در نواحی مختلف شهر اهواز متفاوت است. ناحیه چهار از منطقه دو (4-2) با ضریب مکانی (0/879) و ناحیه یک از منطقه شش (1-6) با ضریب (0/807) از کمترین آسایش صوتی برخوردارند و همچنین ناحیه یک از منطقه پنج (1-5) و ناحیه پنج از منطقه چهار (5-4) از بالاترین ضریب آسایش صوتی برخوردارند. عدم رعایت اصول مجاورت در استقرار کاربری¬های پرصدا در محدوده شهری نیز مهمترین دلیل برای این مهم میباشد. اصل آسایش صوتی در همجواری کاربری های اراضی در شهر اهواز رعایت نشده است. به گونه ای که ناحیه دو از منطقه یک (2-1) با ضریب (857/0) و ناحیه پنج از منطقه یک (5-1) با ضریب (0/792) کمترین میزان رعایت همجواری و به تبع بیشترین میزان آلایندگی صوتی را برای ساکنین و شاغلین داشته اند. از طرفی بیشترین میزان رعایت اصول همجواری در ناحیه چهار از منطقه پنج (4-5) با ضریب (0/015) و ناحیه چهار از منطقه دو (4-2) با ضریب (0/016) میباشد. همچنین منطقه یک به علت عملکرد غالب تجاری- خدماتی با متوسط ضریب (0/649) کمترین میزان همجواری مطلوب برخوردار است. تناسب در توزیع ضریب آسایش صوتی در مناطق شهر اهواز وجود ندارد. به گونه ای که از بین مناطق، منطقه دو با ضریب صوتی (0/782) و پس از آن منطقه شش با ضریب صوتی (0/767) به عنوان آلوده ترین منطقه، از کمترین آسایش صوتی برخوردارند و منطقه چهار با ضریب صوتی (690/695) به دلیل آلودگی صوتی کمتر، از بیشترین آسایش صوتی برخوردار میباشد

 جریان مهاجرت از روستا به شهر همواره وجود داشته و دارد و این از پویایی جامعه حکایت دارد. اما مهاجرت بی¬رویه و تخلیه روستاها از نیروی کارآمد وجوان، امروزه یکی از نارسایی¬های اجتماعی _ اقتصادی روستایی کشورمان می¬باشد. با توجه به اهمیت تعیین¬کننده در توسعه روستایی، جوانان هم از نظر کمی (تعداد) و هم از نظر (کیفی) (قوه تفکر، ابتکار، پویایی وغیره ...) جایگاه مهمی در توسعه روستا دارند. اما خروج جوانان از روستا میان جایگاه و نقش جوانان و توسعه درونزای روستاها تعارض ایجاد می¬کند. این امر انجام این پژوهش را ضروری ساخته است. در این پژوهش با استفاده از روش¬های اسنادی، پیمایشی و با بهره¬گیری از فنون پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه و ... اطلاعات مورد نیاز از روستاهای کنار پیر،لنگر جدید، ¬مهدی آباد، شهرک نور محمدی از بخش مرکزی دهستان میان آب شمالی شهرستان شوشتر گردآوری شده است. با استفاده از تکنیک سلسله مراتبی Ahp به تحلیل داده¬های پژوهش پرداخته شده نتایج این پژوهش نشان می¬دهد که مهاجرت یک جریان انتخاب کننده روستاییان جوانتر و مولد می¬باشند. نشان داده مهمترین عوامل موثر مهاجرت جوانان به شهر بیکاری ومهمترین پیامد موثر مهاجرت جوانان بهم خوردن تعادل سنی بوده و بیشترین تاثیر را داشته است. با توجه به نتایج بدست آمده با ایجاد اشتغال در جوامع روستایی از طریق کارهای جنبی غیر کشاورزی و تلاش همه¬جانبه مردم و مسولان شهرستان شوشتر و تشویق روستاها و بازسازی آنها جهت بازگشت و ماندگاری جمعیت روستایی بپردازند.

شناخت مسائل روستاها و ارائه راهکارهای مناسب برای آن ها از اقدامات اساسی در راستای نیل به توسعه پایدار روستایی است. یکی از دغدغه های اصلی مدیران و برنامه ریزان منطقه ای، مخاطرات طبیعی در مناطق مختلف است. دهستان دهدشت غربی به دلیل ویژگی های طبیعی و جغرافیایی همچون نزدیکی به گسل، ساختار زمین شناسی، وجود زمین های پرشیب و همچنین مساکن نامقاوم، دارای خطر آسیب پذیری بالایی در برابر خطر زمین لرزه می باشد. روش این مطالعه توصیفی – تحلیلی و ماهیت آن کاربردی است که با استفاده از مدل FAHP و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) به تهیه نقشه آسیب پذیری اقدام گردیده است و پهنه های آسیب پذیر در برابر خطر زمین لرزه مدل سازی شد است. هدف اصلی در این پژوهش سنجش ضریب آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی دهستان دهدشت غربی می‌باشد. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که دو شاخص فاصله از گسل و نوع مصالح ساختمانی به عنوان مهم ترین شاخص های آسیب پذیری تعیین شد و همچنین نقشه پهنه بندی آسیب پذیری دهستان دهدشت غربی با سطوح (آسیب پذیری زیاد، متوسط و کم) تهیه گردید. در پایان سکونتگاه های روستای برج علی شیر به عنوان آسیب پذیرترین سکونتگاه ها در مقایسه با دو روستای نهضت آباد و بوای علیا مشخص شد.

پدافند غیرعامل از جمله موضوعاتی است که در سال¬های اخیر در طرح¬ها و برنامه¬های شهری مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر در طرح¬های جامع شهری این موضوع شامل ضوابط مشخصی در مورد مکان¬یابی کاربری¬ها و مقاوم سازی بناها می¬باشد که می¬تواند برای هر شهری(نه صرفاً شهر مورد مطالعه) مورد استفاده قرار گیرد. به طورکلی، در بررسی و ارزیابی برنامه¬ریزی امنیتی و پدافند غیرعامل شهرها، موقعیت طبیعی، نحوۀ پراکنش کاربری¬ها، موقعیت استقرار زیرساخت¬ها و تاسیسات و تجهیزات شهری، ملاحظات امنیتی(استتار، اختفاء، پراکندگی و استحکامات) مورد بررسی قرار می¬گیرند. بررسی این عوامل و تهدیدات، هزینه¬های شهر را به هنگام وقوع بحران بسیار کاهش می¬دهد و زندگی ایمن تر و مطلوب¬تری را برای شهروندان پدید می¬آورد. امروزه با کشاندن جنگ به داخل شهرها و شهری کردن فضای نبرد بخصوص در شهرهای بزرگ و کلانشهرها، توجه به امر پدافند غیرعامل به عنوان یک راه حل جهت کاهش آسیب ها و افزایش توان ها ضروری است. اهواز شهری است که به علت موقعیت استراتژیک و استقرار مراکز مدیریتی و فرماندهی در آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف این پژوهش، سنجش الزامات مکانی کاربری های حیاتی و حساس از منطر پدافند غیرعامل جهت بالا بردن امنیت ساکنین شهر، ایمنی کاربری ها و کاهش خطر پذیری و آسیب پذیری در سطح شهر می باشد. در این راستا کاربری های حیاتی و حساس کلانشهر اهوازاز نظر اصول همجواری و پراکندگی و سازگاری مورد بررسی قرار گرفته اند. نوع پژوهش حاضر، کاربردی- توسعه¬ای می باشد و از لحاظ ماهیت و روش با رویکرد توصیفی – تحلیلی به انجام رسیده است. اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه¬ای و میدانی گردآوری شده¬اند. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کاربری های حیاتی و حساس شهر اهواز بوده، جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل¬های تصمیم¬گیری چند معیاره AHP و سپس در محیط ARC GIS این اطلاعات فازی شده و از آن بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که 57/0 درصد از کاربری های حیاتی و حساس در پهنه ای با خطرپذیری زیاد قرار دارند، همچنین نیمی از کاربری ها از نظر سازگاری با کاربری های همجوار خود دارای شرایط کاملا ناسازگار هستند و 37/0 درصد کاربری ها از لحاظ توزیع مکانی نسبت به سایر کاربری های حیاتی و حساس دارای شرایط کاملا نامناسب هستند. بنابراین در کلانشهر اهواز اصول همجواری و توزیع مکانی کاربری های حیاتی و حساس رعایت نشده است. این مهم نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه ریزان شهری که پدافند غیرعامل را هرچه بیشتر در دستور کار خود قرار دهند. در خاتمه، جهت بهبود ساختار فضایی و کاهش آسیب پذیری شهر اهواز پیشنهاداتی ارائه شده است.